Inleiding
Voor dit interview sprak ik met Jessica Vitalis, auteur van Coyote Queen; een aangrijpende roman over Fud, een jong meisje dat vastbesloten is om te ontsnappen aan een gewelddadig thuissituatie door een schoonheidswedstrijd te winnen. Jessica vertelde hoe haar eigen jeugd de basis vormde voor het verhaal, en benadrukte het belang van het geven van een stem aan mensen die vastzitten in moeilijke situaties. Oktober is de maand van bewustwording rond huiselijk geweld – een uitgelezen moment om Coyote Queen in de schijnwerpers te zetten: een bekroonde roman waarin magisch realisme verweven is met thema’s als overleven, veerkracht en hoop.
Interview
De titel van het boek trok meteen mijn aandacht, juist omdat het niet direct duidelijk maakt waar het verhaal over gaat. Hoe heb je Fuds verhaal gekoppeld aan het beeld van een coyote, en wat bracht je ertoe om haar in het verhaal in een coyote te laten transformeren?
Coyote Queen begon eigenlijk als een autobiografie (zonder coyotes) over mijn jeugd. Wij waren een nomadisch gezin en verhuisden bijna 24 keer voor ik in groep 6 van de basisschool zat. We woonden in woonwagens, campers, een bus en zelfs in een eenkamerhutje zonder elektriciteit of stromend water. Ik had het vaak koud, had honger, en was bang voor een van de volwassenen in mijn leven. Leven met misbruik bracht een innerlijke splitsing met zich mee: ik leerde dat het veiliger was om onzichtbaar te zijn, maar tegelijkertijd verlangde ik ernaar om gezien en gehoord te worden. Zelfs toen ik later een comfortabel leven had opgebouwd, bleef dat verlangen bestaan.
Ik begon met het schrijven van mijn memoire, maar ontdekte dat ik nog niet klaar was om mijn pijn echt onder ogen te zien, en ik kreeg het niet voor elkaar om mijn leven in een mooi afgeronde verhaallijn te proppen. Ik stapte over op fictie en schreef verschillende andere romans (waarvan er twee zijn uitgegeven door Greenwillow / HarperCollins), maar het idee om een verhaal gebaseerd op mijn jeugd te schrijven liet me niet los. Jaren later probeerde ik het opnieuw, dit keer met slechts enkele elementen uit mijn jeugd als uitgangspunt. Ondanks mijn verbeterde schrijfstijl werkte het verhaal nog steeds niet.
Op zoek naar een nieuwe invalshoek maakte ik een lijst van betekenisvolle gebeurtenissen uit mijn jeugd, en wat steeds terugkwam waren de coyotes die om onze woonwagen heen huilden toen we in het landelijke deel van Wyoming woonden. Toen besefte ik dat ik een vleugje magie kon toevoegen aan Fuds verhaal, en haar transformatie in een coyote kon gebruiken als metafoor voor haar verlangen om te ontsnappen. Dat was het moment waarop het verhaal echt tot leven kwam.
Fuds fascinatie voor coyotes groeit naarmate het verhaal vordert, en het lijkt alsof ze steeds verschijnen op cruciale momenten. Wat wilde je met deze symboliek overbrengen?
Fuds interesse in en connectie met de coyotes was een belangrijk vertelmiddel; het maakte dat ik niet steeds opnieuw hoefde te benoemen dat ze bang of ongelukkig was, of gevangen zat, wat repetitief of belerend had kunnen aanvoelen. De magische connectie voegde ook een lichtpuntje toe aan een verder zwaar thema, zodat het verhaal toegankelijk bleef voor jongere lezers.
Hoewel het boek gericht is op een jong publiek, is het ook erg geschikt voor volwassen lezers. Wat was je voornaamste doel met het schrijven van dit boek, en welke boodschap wilde je overbrengen?
Coyote Queen begon als een soort ode aan mijn jongere ik en een manier om mijn trauma te verwerken, maar gaandeweg besefte ik dat het niet ging om míjn verhaal vertellen, maar om het geven van een stem aan de vele kinderen die zich gevangen voelen in dit soort moeilijke situaties. Ik hoop dat dit boek hen laat voelen dat ze gezien en gehoord worden, dat er hoop is en dat er hulp beschikbaar is, direct! Een belangrijk onderdeel van het boek is het nawoord van de auteur achterin het boek, met informatie en hulpbronnen voor mensen die zelf hulp nodig hebben of zich zorgen maken over een kind in hun omgeving.
In je nawoord vermeld je dat alle personages fictief zijn, maar het personage van Larry in het bijzonder voelt levensecht en indringend aan. Hoe heb je hem tot leven gebracht?
Larry’s carrière als bokser is geïnspireerd op mijn opa van vaderskant. Hij overleed toen ik nog jong was, maar ik herinner me hoe ik bij mijn oma zat en fotoboeken van zijn carrière bekeek. Daarnaast komt Larry’s werk in de kolenmijn voort uit de omgeving waar het verhaal zich afspeelt: kolenmijnen spelen namelijk een grote rol in de economie van Wyoming.
Op emotioneel niveau komt Larry’s gedrag (gedeeltelijk) voort uit het mislukken van zijn droom om professioneel bokser te worden. Zijn teleurstelling leidt tot overmatig alcoholgebruik en een steeds toenemende mate van mishandelend gedrag. Het is hierbij wel belangrijk om te benadrukken dat niet alle alcoholisten overgaan tot huiselijk geweld, gewelddadig gedrag of misbruik van anderen in bredere zin, evenzo is het omgekeerde, dat alle misbruikplegers alcoholisten zijn, ook niet waar. Mishandelaars proberen vaak alles en iedereen te controleren en dat is dan ook de kern van Larry’s persoonlijkheid. Tegelijkertijd wilde ik hem niet afschilderen of portretteren als een eendimensionaal “slecht” personage; ook mishandelaars hebben vaak goede kanten en juist die complexiteit maakt het voor slachtoffers moeilijk om los te komen. Larry neemt bijvoorbeeld bloemen mee voor Fuds moeder, leert Fud boksen en brengt haar met spoed naar het ziekenhuis als ze haar arm breekt.
Het verhaal toont twee perspectieven: aan de ene kant dat van een moeder alles ontkent en probeert te rechtvaardigen en aan de andere kant ons hoofdpersonage die zich goed beseft dat het allemaal niet klopt, maar bang is om voor zichzelf op te staan en hulp te zoeken. Geloof jij dat het voor veel mensen extreem moeilijk is om aan huiselijk geweld te ontsnappen?
Zeker! Mishandelaars gebruiken allerlei verschillende vormen van controle over hun slachtoffers: fysieke, emotionele, seksuele, financiële of digitale mishandeling, noem het maar op. Ook isoleren ze hun slachtoffers, zodat zij het gevoel krijgen dat ze geen uitweg hebben. In Coyote Queen zien we dit alles wanneer Fud en haar moeder het over vluchten hebben: ze wonen geïsoleerd in een woonwagen, hebben geen eigen vervoer en zijn volledig financieel afhankelijk van Larry.
Naast praktische obstakels zijn er ook emotionele: slachtoffers geloven soms dat ze in een liefdevolle relatie zitten, dat ze het kunnen oplossen door hun eigen gedrag aan te passen, of zijn zó bang en getraumatiseerd dat ze zich geen toekomst zonder hun mishandelaar kunnen voorstellen. Voor kinderen is het nog complexer – ze voelen zich volledig gevangen, hebben vaak de woordenschat niet eens om te beschrijven wat ze meemaken, en weten niet bij wie ze terechtkunnen. Ik schreef Coyote Queen om hen een stem te geven – en hoop.
In het verhaal zoekt Fud tijdens momenten van geweld toevlucht in haar verbeelding. Was schrijven voor jou ook een manier om te ontsnappen?
Absoluut. Als kind hield ik een dagboek bij, maar ik durfde er niets persoonlijks in te schrijven uit angst dat iemand het zou vinden en dat ik dan straf zou krijgen. Dus schreef ik vaak over het weer, dat voelde als een metafoor voor mijn situatie: storm stond voor gevaar, zonneschijn voor rust. Als tiener begon ik poëzie te schrijven om mijn trauma te verwerken.
Ik deelde die teksten toen met niemand, maar ik ben blij te kunnen melden dat in het najaar van 2024 mijn roman in vrije versvorm uitkomt, getiteld Unsinkable Cayenne, geïnspireerd op mijn jeugd – dit keer met een focus op klassenverschillen en privileges, in plaats van misbruik.
Heb jij, net als Fud en haar moeder, ook momenten gekend waarin je je emotioneel of psychologisch onveilig voelde?
Absoluut! Ik was als kind vaak bang. Sommige moeilijke scènes in het boek, zoals de tandenborstel of het ziekenhuisbezoek, zijn geïnspireerd op mijn eigen ervaringen, maar de beangstigendste momenten waren niet wanneer ik zelf gevaar liep, maar juist wanneer ik bang was dat mijn moeder iets zou overkomen. ’s Nachts lag ik dan onder de dekens, in de hoop dat als haar iets zou gebeuren, ik ook zou sterven – zodat ik niet alleen achterbleef.
Om te overleven dissocieerde ik me vaak, dat is een veelvoorkomende traumareactie. In mijn geval betekende het mijn gedachten uitzetten zodat ik in de leegte kon zijn. Die dissociatie vormde de inspiratie voor Fuds magische connectie met de coyotes, die vaak ’s nachts in bed plaatsvindt.
In het verhaal is er uiteindelijk ruimte voor hoop en het zoeken van hulp, zo weet Fud uiteindelijk hulp te vragen. Is het jou gelukt om hulp te vragen? Is dat moeilijk?
Als kind heb ik helaas nooit de moed gehad om om hulp te vragen. Ik ben op mijn zestiende al uit huis gegaan. Op de middelbare school had ik wel mensen in mijn omgeving die me tijdelijk een gevoel van veiligheid gaven. Zij lieten me toen zien hoe het leven eruit zag dat ik voor mezelf wilde opbouwen.
Pas als dertiger heb ik echt hulp gezocht via therapie en Al-Anon (een programma voor familieleden van alcoholisten). Hulp zoeken vraagt enorm veel moed. Ik hoop dat Fuds beslissing om haar stem te gebruiken, anderen in een noodsituatie zal inspireren.
Fud wordt niet alleen thuis mishandeld, maar ook op school gepest. Pesten komt helaas vaak voor, ook in dit soort situaties. Wat is jouw kijk daarop?
Pesten is een ernstig probleem. Voor Fud is het een extra reden om haar thuissituatie verborgen te houden. Zolang er stigma’s bestaan rond misbruik (en armoede, in Fuds geval) zal het moeilijk blijven om hier echte vooruitgang in te boeken. Maar ik geloof dat openheid over dit soort onderwerpen kan leiden tot meer begrip en verandering.
Zonder te veel weg te geven over het plot: aan het eind kiest Fuds moeder ervoor geen deel meer uit te maken van haar leven. Waarom heb je hiervoor gekozen?
De problemen waarmee Fud en haar moeder kampen zijn complex; er bestaan zelden simpele oplossingen. Ik wilde geen “en ze leefden nog lang en gelukkig”-verhaal neerzetten, zeker als dat vaak niet de werkelijkheid is. Hoop geven was wel mijn doel: laten zien dat je hulp kunt vragen, en duidelijk maken aan jonge lezers dat ze niet verantwoordelijk zijn voor het gedrag of de fouten van volwassenen.
Je noemt in je nawoord dat iedereen misbruik kan melden. Hoe belangrijk is het volgens jou dat mensen weten dat zij ook een rol kunnen spelen in het verhelpen van dit soort situaties?
Beroepsgroepen zoals leerkrachten en artsen zijn meestal op de hoogte van hun meldplicht, maar het algemene publiek weet vaak niet hoe wijdverbreid huiselijk geweld en kindermishandeling zijn. Volgens de WHO werden vorig jaar één miljard kinderen slachtoffer van misbruik of verwaarlozing. Veel mensen weten niet waar of hoe ze iets kunnen melden. Bewustwording en toegankelijke meldpunten kunnen letterlijk levens redden. (Op Childhelphotline.org biedt ChildHelp meldinformatie per staat.)
Tot slot, wil je nog iets meegeven aan onze lezers? Wat mogen zij verwachten van je boek, en waarom zouden ze het moeten lezen?
Ik schreef Coyote Queen om een stem te geven aan kinderen (en volwassenen) in moeilijke situaties, maar ik hoop ook dat het een meeslepend verhaal is dat empathie en bewustwording vergroot – vooral bij mensen die wellicht iets kunnen betekenen. Ik denk dat de recensie van Coyote Queen van bekroond auteur Jenn Reese het perfect samenvat: “Een compromisloze weergave van huiselijk geweld en armoede, verweven met beginnende vriendschappen en coyote-magie. Er zijn geen makkelijke antwoorden, maar er is hoop. Dit boek wijst de weg.”
Meer weten?
Bezoek de officiële website van Jessica Vitalis voor meer informatie over haar boeken. Coyote QueenCoyote Queen is verkrijgbaar via HarperCollins.
